Evlat Edinme Davaları ve Şartları; Evlat edinme ile alakalı hükümler, 4721 sasenesi Türk Medeni Kanunu ile düzenlenmiştir. Eşlerin birlikte evlat edinmesi, tek başına evlat edinme ve eşlerden birinin diğer eşin çocuğunu evlat edinmesi ayrı ayrı şartlara bağlanmış bulunduğu gibi bir küçüğün evlat edinilmesi ile ergin bir bireyin evlat edinmesi amacıyla de değişik şartlar bulunmaktadır.
Bu amaçla evlat edinme şartları ve usulünü ayı ayrı başlıklar halunda inceleyeceğiz. Fakat küçüğün evlat edinilmesi söz hususu ise Türk Medeni Kanunu madde305 bütün haller amacıyla geçerli iki adet genel şart düzenlemiştir. Ayıca küçüğün yaşı, rızası ve ana-babanın rızası ile alakalı TMK 308’de düzenlenen şartlar mevcuttur. Bunlar;
- Evlat edinilen küçüğün evlât edinen doğrulusunda bir sene süre ile bakılmış ve eğitilmiş olması,
- Evlat edinmenin her şekilde ufak çocuğun yararına bulunması ve evlat edinenin diğeri çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde etkilenmemesi de gerekir.
- Evlât edinilenin, evlât edinenden en az onsekiz yaş ufak olması, ( TMK 308 )
- Evlat edilenin ayırt etme gücüne sahipse, evlat edinilmede rızasının bulunması, ( TMK 308 )
- Evlat edinilen ufak vesayet altındaysa, vesayet makamının izninin bulunması. ( TMK 308 )
- Evlat edinilen küçüğün ana-babasının rızasının bulunması. ( TMk 309 )
İş bu genel şartlarla yasa, evlat edinilmek dilenen küçüğün sağlığını, sosyo-ekonomik halini artık kısacası geleceğini garanti altına almayı hedeflerken, evlat edinecek bireyin diğer çocuklarının yararını da göz önüne almış, onların asli haklarının zedelenmesi riskinin de önüne geçmek istemiştir. 1 sene bakma ve eğitme şartu, bilhassa koruyucu aile olanlar amacıyla anlamlıdır.
Küçüklerin Evlat Edinilmesi
a- Beraber Evlat Edinme
TMK 305’e göre, eşler fakat birlikte evlat edinebilirler. Hem de evli olmayanların birlikte evlat edinmelerine yasa maalesef izin vermemiştir. Bunun manası şudur ki; evliyseniz tek başına evlat edinemezsiniz ( bu kuralın istisnaları mevcuttur, onları alçakta ele alacağız) , fakat evli değilseniz de diğer birisi ile birlikte evlat edinemezsiniz. Tek başına evlat edinebilirsiniz
.
Beraber evlat edinmenin şartları şunlardır;
• Eşlerin en az 5 senedir evli olmaları ya da
• Otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir.
Yani evliyseniz ve eşinizle birlikte evlat edinmek istiyorsanız ikiniz de ayrı ayrı otuz yaşınızı doldurmuş olmalısınız. Doldurmadıysanız, beş senedan beridir evli olmalısınız. Kanun ya evliliğiniz ya da siz belli olgunluğa erişmiş olmalısınız diyor. Aksi olası değil.
b- Eşlerden Birinin Diğerinin Çocuğunu Evlat Edinmesi
TMK eşlerden birinin diğerinin çocuğunu evlat edinmesi hususunu da birlikte evlat edinmeyi düzenlediği maddede düzenlemiştir. Bu planlamaye göre eşinin çocuğunu evlat edinmek isteyen bir şahıs;
• En az iki senedir evli olmalı ya da,
• En az otuz yaşını doldurmuş olmalı.
Her ne kadar alçakta açıklayacak olsam da, burada şu hususu da tanımlamak isterim; TMK 309 gereği küçüğün evlat edinilebilmesi anasının ve babasının rızasına bağlıdır. Bu amaçla eşlerden birinin diğerinin çocuğunu evlat edinebilmesi amacıyla biyolojik ana ve babanın da rızası gerekecek, yukarıdaki şartların zenginliği yeterli olmayacaktır. TMK 311. Maddesine göre ebeveynnın kim bulunduğu yada uzun süreden beri nerede ikamet ettiği bilinmiyorsa ya da ayırt etme gücünden sıksık olarak yoksun ise ya da küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeteri kadar yerine getirmiyorsa bu rıza aranmayacakır. Genellikle özen yükümlülüğü hususu yargılamayı gerektiren bir husustur. Özen yükümlülüğü yerine getirilmediğine mahkeme düşünce getirmelidir.
**c- Tek Başına Evlat Edinme
TMK 307 gereği evli olmayan şahıs 30 yaşını doldurmuşsa, tek başına evlat edinebilir.**
Evli olup da tek başına evlat edinmeyi olası kılan istisnai bir hüküm, bu maddenin ikinci fıkrasında düzenlenmiştir. Bu Bu hüküm ile; 30 yaşını işlemiş olan eş, diğeri eşin ayırt etme gücünden sıksık olarak yoksunluğu yada iki senesi aşkın süreden beri nerede bulunduğunun bilinmemesi ya da mahkeme Kararıyla iki senesi aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin olası olmadığını kanıtlama etmesi hâlinde, tek başına evlât edinebilir. Tek başına evlat edinmek isteyen eş bu hallerdan birinin zenginliğinı ispatlarsa tek başına evlat edinebilir.
Küçüğün Ana Babasının Rızası
TMK 309’a göre; küçüğün evlat edinilebilmesi amacıyla ana-babasının rızası gerekmektedir. Rıza, küçüğün ya da ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü ya da yazılı olarak açıklanaarak tutanağa geçirilir. Yani rıza beyanının mahkeme nezdinde verilmesi gerekmektedir. Verilen rıza, evlât edinenlerin adları belirtilmemiş ya da evlât edinenler şimdilik belirlenmemiş olsa dahi geçerlidir. Yani çocuklarını bakım ve gözetimi amacıyla kuruma bırakan anne ve babalar, çocuklarının evlat edinilmesine rıza gösteriyorlarsa, bu rıza mahkeme nezdinde alınır. Rıza verilirken çocuğu kimin evlat edineceği ya da evlat edinilip edilmeyeceği belli olmasa bile rıza geçerli olacaktır.
Pek çok ebeveyn çocuklarını kuruma bırakırken, şartları düzeldiğinde geri alacaklarını düşündükleri amacıyla bu rızayı vermezler. Dolayısıyla ebeveynnın rızası olmadığı amacıyla bu çocukların evlat edinilmesi de olası olmamaktadır. Koruyucu aileler de, bu planlama sebebiyle koruyucu aile oldukları çocukların bütün bakımı ve eğitimini üstlenmiş ve uzun seneler çocukla aile teması kurmuş olsalar bile evlat edinme prosedürünü gerçekleştirememektedirler. Bir gün geri alırım düşüncesiyle evlat edinme rızasını vermemiş ebeveynların ise çok çok azı geri dönüp çocuklarını kurumdan geri almaktadırlar. Bu hal koruyucu aileler amacıyla pratikte gerçekte bir problem yaratmamakla birlikte, benim düşünceime göre gene de rıza şartını getiren planlama, gene ele alınmaya gereksinim duymaktadır.
Rızanın Zamanı( TMK 310 )
Rıza, en ufak çocuğun doğumu üzerinden 42 gün (6 hafta) geçmeden evvelce verilemez. Rıza, tutanağa yazılma tarihinden başlayarak 42 gün ( altı hafta ) içerisinde aynı usül ile geri alınabilir. Geri almadan sonra gene verdiği rıza kesindir.
Rızanın Aranmadığı Haller ( TMK 311 )
Ana ya da babanın,
• Kim bulunduğu ya da uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa ya da ayırt etme gücünden sıksık olarak yoksun bulunuyorsa,
• Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeteri kadar yerine getirmiyorsa.
Rızanın Aranmaması Kararında Usul ( TMK 312 )
Rızanın aranmamasında karar hususunda yasa, çift bir ayrıma gitmiştir. Buna göre;
Evlat edinilen ufak evlat edinilmesi hedefiyle bir kuruma yerleştirilir ve ana babadan birinin rızası eksik olursa, evlat edinenin ya da evlat edinmede aracı kurumun isteği üzerine, kural olarak kuruma yerleştirilmeden evvelce, onun oturduğu yer mahkemesi bu rızanın aranıp aranmamasına karar verir.
Evlat Edinmenin Sonuçları ( TMK 314 )
Evlat edinme prosedürü tamamlandıktan sonra meydana gelen neticeler artık hükümler şunlardır;
• Anne ve babaya ait olan tüm hak ve yükümlülükler evlat edinene geçer.
• Evlatlık, evlat edinenin de mirasçısı olur.
• Evlâtlık ufak ise evlât edinenin soyadını alır. Evlât edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir.
• Evlatlık alınacak çocuk , evlât edinilme sırasında dilerse evlât edinenin soyadını alabilir.
